Ontmoet onze waterexpert!
Schetsen van de nieuwe vorm van een nieuw golfbrekerblok / de golfgoot in de schuur van Bas Reedijk / De eerste blokjes gemaakt van gietmortel
Ken je ‘Hansje Brinker’? Dat was de jongen die zijn vinger in een dijk stopte en zo Nederland redde van de watersnood. Dat hij nooit bestaan heeft en een creatie is van een Amerikaanse kinderboekenschrijfster, weet niet iedereen. Gelukkig bieden wij als BAM Infra Nederland inmiddels een duurzame én permanente oplossing om Nederland te beschermen tegen het water. Samen met zijn team is Bas Reedijk, onze waterexpert en ingenieur van het jaar 2020, verantwoordelijk voor dijkverzwaring met ons Xbloc.
Bas Reedijk werkt al 33 jaar voor BAM en is afdelingshoofd Water van een team van 21 collega’s. Hij is zeer gedreven, werkt graag met jonge mensen en wil jonge ingenieurs inspireren. Hij geeft zijn team graag vrijheid en kansen, en houdt van tastbare resultaten.
In de genen
Nieuwsgierig als Bas is, is hij in zijn werk altijd met innovaties bezig. Hij vindt het leuk om regelmatig iets nieuws te doen. Daarnaast is hij gefascineerd door de kracht van de natuur. Dat het water uit de zee zo enorm sterk is, houdt hem vaak bezig. Als kind speelde hij al veel op het strand, bij het zomerhuisje van zijn opa in Ouddorp, zandkastelen bouwen. Techniek en water zitten ook in de familie. Zijn opa was ingenieur, en veel van zijn ooms ook. Historisch gezien komt Bas uit een schippersfamilie. Techniek en water zijn hem met de paplepel ingegoten.
Bas: ‘Als kind speelde ik veel met LEGO en modelbouwsets. Maar ook met elektronica. Ik heb zelf zenders gebouwd, was radiozendamateur en sleutelde aan auto’s. Ik wil graag alles zelf kunnen en weten hoe dingen in elkaar zitten. In mijn vrije tijd heb ik meerdere huizen gebouwd en ik draai mijn hand ook niet om voor een badkamerverbouwing’.
Geboorte van het Xbloc
Bas vervolgt: ‘In de winter van 2000/2001 werkte ik met mijn team aan een golfbreker op de Seychellen. We gebruikten hiervoor een Frans golfbrekerblok dat op dat moment al twintig jaar bestond. Omdat het plaatsen van dit blok tegen viel en de samenwerking niet helemaal lekker liep, ontstond bij mij het idee om zelf een nieuw golfbrekerblok te bedenken dat gemakkelijker te plaatsen zou zijn.’
Samen met zijn team organiseerde Bas een brainstormsessie waarin ze alle ideeën voor een nieuwe vorm op papier schetsten. En met LEGO maakten ze vormpjes. Al vrij snel was de oervorm van het nieuwe blok duidelijk. In zijn keuken maakte Bas van gietmortel het eerste blokje en in zijn schuur kwam de eerste golfgoot. Bas: ‘Toen ik in mijn schuur bezig was met het inrichten van de golfgoot met een talud en de nieuwe blokjes, ontdekte ik dat ik 10% minder blokken nodig had ten opzichte van het Franse blok. Toen wist ik dat dit nieuwe blok een goede vinding was. Minder betongebruik is natuurlijk economisch interessant én een stuk duurzamer. Én een aantal jaren later blijkt ook dat deze vinding een fijne plek is voor planten en dieren.’
Weg van een lange adem
Als er een innovatie is geboren, moet er nog van alles gebeuren, voordat we een nieuw golfbrekerblok op een project kunnen toepassen. Een business plan schrijven, investeringen doen en een patent aanvragen. Bas: ‘Deze periode was best intensief. We hadden toen nog geen eigen golfgoot, inmiddels hebben we die wel. Dus alle proeven die toen nodig waren, moesten we extern doen. Dat kost best veel geld. Een risico, omdat je nog niet weet of de innovatie succesvol wordt. Daarnaast waren we met ons Xbloc de nieuwkomer op de markt. Onze Franse concurrent had al sinds 1950 een golfbrekerblok. Klanten overtuigen om het Xbloc te gebruiken in plaats van een blok dat ze al twintig jaar kennen, kostte veel tijd en energie. Nu met XblocPlus (ook wel Levvel-bloc genoemd) waarvan er inmiddels 75.000 op de Afsluitdijk liggen, is dat een stuk gemakkelijker. ‘
De jachthaven met de Xbloc golfbreker in Cadzand-Bad / De Afsluitdijk met XblocPlus (Levvel-bloc)
Kers op de taart
In 2004 kwam de eerste zeewering met Xbloc in Indonesië. In 2005 volgde Ierland als eerste land in Europa. Vanaf dat moment ging het als een speer. Er liggen inmiddels Xbloc golfbrekers in Polen, Turkije, Australië, Engeland, Frankrijk, Ierland, Panama, Costa Rica, Egypte, Saoedi Arabië, Emiraten, en India. Alleen in Nederland nog niet. Tot 2014. Toen kregen we samen met Martens en Van Oord de opdracht om het ontwerp van de kustversterking in combinatie met de aanleg van de jachthaven en de verbetering van de openbare ruimte in Cadzand-Bad te realiseren. Met een golfbreker van Xbloc blokken natuurlijk. Hierna volgde al snel de versterking van de Afsluitdijk.
Bas: ‘Het nieuwe XblocPlus is niet zozeer een verbeterde versie van het oorspronkelijk blok, maar een blok dat principieel anders werkt. Het is net als het Xbloc een ongewapend betonnen blok, maar in tegenstelling tot het Xbloc dat min of meer random wordt neergelegd, wordt het XblocPlus in een vast patroon en gefixeerd aangebracht. Door zijn symmetrie en regelmatige plaatsingswijze geeft het blok een rustig beeld dat het strakke, autonome karakter van de Afsluitdijk versterkt. Groot voordeel van dit nieuwe concept is dat de elementen sneller, efficiënter en veiliger zijn aan te brengen. En als bijkomend voordeel hebben we van dit nieuwe blok ook nog eens 25% minder elementen nodig ten opzichte van het Xbloc, kunnen ze in zijn geheel worden hergebruikt en zijn ze stabieler. Uiteraard ben ik er megatrots op dat ik, in opdracht van Rijkswaterstaat, 90 jaar na het ontwerp van Cornelis Lely zijn dijk mag versterken. De belangrijkste zeewering van Nederland. Vanuit het buitenland is er ook al veel belangstelling voor XblocPlus. Regelmatig leid ik potentiële buitenlandse opdrachtgevers rond op de Afsluitdijk.’
‘Inhaker’ van beton
Een andere ontwikkeling waaraan Bas al enige tijd werkt, is het zusje of broertje van het Xbloc, Xstream. Bas vervolgt: ‘Het eerste nadenken over Xstream is al ontstaan in 2013 toen wij meededen aan de tender onderhoud Twentekanalen en IJsseldelta. We moesten een oplossing bedenken voor vermindering van het baggeronderhoud van een rivier. Als oplossing hebben we een kleinere versie van het Xbloc gemaakt als een flexibele krib.’
Kribben zijn de stenen 'dwarsliggers' in de rivier, die belangrijk zijn bij de afvoer van water, ijs, grind en zand. Ze beheersen deze afvoer, houden de rivier en de oever op zijn plaats en de vaargeul op diepte. Omdat een rivier continue in beweging is, vraagt het van de beheerder voortdurend actie en nieuwe oplossingen. Flexibele kribben zoals Xstream bieden uitkomst, omdat we die gemakkelijk en zo vaak als we willen kunnen aanpassen aan de effecten van klimaatverandering. Tegelijkertijd bieden we met deze blokken een plek voor planten en dieren om te wonen of te schuilen.
Bas gaat verder: ‘Inmiddels doen we een proef met de eerste Xstream kribben in de IJssel bij Kampen. Deze blokken zijn nog niet eerder in een zoetwatersysteem of als krib toegepast. Om te weten of onze flexibele kribben goed functioneren, moeten de blokken zeker een paar jaar in een rivier liggen. Dan pas weten we zeker of de lokale erosie van de rivierbodem rondom de krib afneemt, zodat er in de vaargeul minder gebaggerd hoeft te worden. In de tussentijd bieden de holtes tussen de Xstream blokken leefruimte voor verschillende planten en dieren.’
Er staat veel te gebeuren en daar wil ik bij zijn!
Xbloc, XblocPlus en Xstream, allemaal innovaties waar Bas samen met zijn team een grote rol in speelt. Maar er is meer. Naast de tijdelijke waterkering BoxBarrier, die helaas tot nu toe minder succesvol was, is Bas ook bezig met de innovatie Ecobeach. Geen eigen vinding dit keer, maar een innovatie van een Deen. Die bedacht een heel eenvoudig te installeren concept waarbij we op het strand in de lengterichting van de kust om de 100 meter een rij drainagebuizen aanbrengen. Binnen een rij die dwars op de richting van de kust staat, plaatsen we de buizen met een tussenafstand van 10 meter. De buizen met een doorsnede van circa 6 centimeter en een lengte van 2 meter installeren we met de bovenkant op circa 25 cm onder het strandoppervlak.
Dit concept is ook in Nederland toegepast. In Egmond aan Zee hebben we in 2006 met een pilot twee proefvakken aangelegd. Ecobeach laat het strand natuurlijk aangroeien, zonder CO2-uitstoot en zonder energiegebruik. En is een stuk goedkoper dan zand baggeren uit de zee. Tijdens de proefperiode van vier jaar is een toename van strand en duinvolume waargenomen. Na verwijderen van de drainagebuizen, wat contractueel verplicht was, nam het strandvolume helaas weer af.
Bas: ‘Na deze pilot werd het stil rondom Ecobeach, maar ik bleef erin geloven. Door klimaatverandering en zeespiegelstijging is de kwaliteit van het strand nu des te belangrijk. Het continue onderhoud van onze Nederlandse kust levert een grote CO2-uitstoot op. Eindeloos zand blijven baggeren met veel CO2-uitstoot tot gevolg is steeds minder een optie. Gelukkig is er nu vanuit overheden weer interesse in Ecobeach. Ik verwacht dat er op het gebied van klimaatadaptie nog veel te doen is de komende jaren. We kunnen er niet meer om heen dat het klimaat verandert. Daarom staat er de komende jaren nog veel te gebeuren op watergebied. Én daar wil ik bij zijn!’