Nieuwe Sluis Terneuzen: De touwen van complexe waterbouw stevig in handen
© Nieuwe Sluis Terneuzen - Gerben Turkstra
Grote zeeschepen kunnen de sluis bij Terneuzen voortaan op elk moment passeren. Tot nu toe waren ze afhankelijk van het juiste getijde. De honderd jaar oude Middensluis is vervangen door een van de grootste waterbouwkundige kunstwerken, tot op enkele centimeters nauwkeurig gebouwd zonder het scheepvaartverkeer één dag te hinderen. Dat is procesbeheersing in optima forma. Projectdirecteur Gerben Turkstra vertelt wat daarvoor nodig is.
Die beheersing was ook precies waarom Sassevaart als winnende combinatie werd gekozen. Het consortium bedacht een fasering waarbij de Middensluis langdurig in bedrijf kon blijven voordat deze werd gesloopt. Een andere slimmigheid was het wegbaggeren van de landtong aan binnenlandzijde met een snijkopzuiger. Daardoor kon het weggebaggerde zand via een leiding worden afgevoerd, zonder het sluisverkeer met veel grondtransport in schepen te hinderen.
Belangrijke route
'Per jaar passeren zo’n 40.000 binnenvaartschepen en zo’n 10.000 zeeschepen de sluizen bij Terneuzen', vertelt Gerben Turkstra, projectdirecteur van Combinatie Sassevaart en werkzaam bij BAM. 'Door de tij-onafhankelijke passage op deze plek voor zeeschepen naar Gent en de grotere capaciteit van het sluizencomplex voor de binnenvaart ontstaat er een Europese route via Gent tot aan Parijs. Voor de vele industrie in dit gebied is dat van grote economische waarde.'
De Nederlandse en Vlaamse overheid hadden dan ook een belangrijke reden om de Middensluis te laten vervangen door een grotere zeesluis. Combinatie Sassevaart verwierf daarvoor de Design & Construct-opdracht. Het multidisciplinaire consortium bestond naast BAM Infra Nederland uit het Belgische DEME, het Duitse Stadsbader Contractors, de Belgische utiliteitsbouwer Van Laere en installatiebedrijf Equans. De stalen sluisdeuren en bruggen kwamen uit China en Hollandia leverde andere werktuigbouwkundige onderdelen. De Westsluis (kleinere zeevaartsluis) en de Oostsluis (binnenvaartsluis) van de oorspronkelijke Middensluis zijn intact gebleven.
Veelzijdige opdracht
Naast de bouw van de grote nieuwe zeesluis en de sloop van de kleinere versie bestond de opdracht uit vijf kilometer ligplaatsen voor binnenvaartschepen, een sleepboothaven, noodsteigers voor zeeschepen en twee basculebruggen voor lokaal verkeer over de sluis. Daarnaast was de combinatie verantwoordelijk voor de primaire waterkering, geleidingswerken in de sluis, besturingsinstallaties, bewakingscamera’s en drie gebouwen. Een bijzonder onderdeel is ook het omloopriool dat zorgt voor het in- en uitlaten van sluiswater en voor het spuien van overtollig water vanuit Vlaanderen.
© Nieuwe Sluis Terneuzen - Het sluizencomplex in Terneuzen in 2008
© Nieuwe Sluis Terneuzen - Werkzaamheden in volle gang in 2022
Combinatie Sassevaart koos ervoor de hoofden en brugkelders van de nieuwe sluis droog te bouwen in twee grote bouwkuipen op nieuw opgespoten land naast de bestaande Westsluis. Lastig te bouwen onderdelen in de diepe bouwkuipen waren daardoor goed bereikbaar en de logistiek was eenvoudiger: per as vanuit de lokale betoncentrale. Transport van mens, materieel en materiaal over water had anders te maken gehad met passerende schepen.
Sterk procesmanagement
'De complexiteit zit in de compleetheid van dit soort werken. Je moet als opdrachtnemer overal verstand van hebben: betonbouw, installatiewerk, werktuigbouwkunde, baggeren, staalbouw en noem maar op', benadrukt Gerben. 'BAM en DEME hebben eigen ontwerpafdelingen, dat is een groot voordeel. Samen met onze partners en onze opdrachtgevers hadden we een sterke focus op kwaliteit en daarin versterkten we elkaar. Dat zie je terug in ontwerp en uitvoering en het eindresultaat.'
© Nieuwe Sluis Terneuzen - Gerben Turkstra
Eén van de spannendste momenten was het onder water zetten van de bouwkuipen toen de sluiskolk klaar was. 'Als de kraan opengaat, moet alles perfect zijn: het betonwerk, de dekking van de wapening en de rails voor de deuren. Spiegelgladde betonvlakken om de sluisdeuren goed te laten sluiten. Ook spannend was het plaatsen van de stalen bruggen en sluisdeuren, op een paar centimeter nauwkeurig. Het zijn kritische momenten, die als het misgaat tot veel tijdverlies en hoge kosten kunnen leiden. BAM is in staat de processen uitstekend te beheersen om dat te voorkomen.'
Tot die procesbeheersing behoren alle handelingen die nodig zijn om het goede te doen volgens alle afspraken, uiteenlopend van eisenverificatie, het signaleren en oplossen van afwijkingen en documentcontrole door de klant. Ook de juiste teamopbouw en een effectieve overlegstructuur zijn cruciaal om een omvangrijk project als dit met veel samenwerkende partijen in goede banen te leiden. Veelzeggend is het grote aantal projectmanagers die onder leiding van Gerben elk verantwoordelijk waren voor een specifieke discipline.
'We hebben met z’n allen een topprestatie geleverd. De mensen in de uitvoering staan voor de taak om elke dag, elke week en elke maand de planning te halen. Op het hoogtepunt van het werk waren er zelfs 500 tot 750 bouwplaatsmedewerkers die dat hebben waargemaakt. Daar heb ik veel respect voor. Twee van de tien projectmanagers waren overigens vrouw en van de in totaal 100 tot 150 stafleden was twintig procent een vrouw. Daar zijn we trots op!'
Kennis en kunde voor de vernieuwingsopgave
Het vakmanschap om zo’n complex waterbouwkundig project te kunnen aansturen en realiseren, is ook voor de vernieuwing van verouderde sluizen en dijken van grote waarde, met onbekende factoren in een bestaande situatie. 'Naast de vakinhoudelijke disciplines en risicomanagement komen er zaken bij kijken als veiligheid, ecologie, hinderbeperking, vergunningen, omgevingsmanagement en stakeholdermanagement', zegt Gerben. 'Daar hebben we de harde en zachte vaardigheden voor. Door onze ervaring in bouwteams weten we goed samen te werken met stakeholders als waterschappen die in de haarvaten van de omgeving zitten. We hebben de expertise om elke vraag, van welke aard dan ook, snel te beantwoorden en optimalisaties aan te dragen. Opdrachtgevers gaan, ook voor vernieuwingsprojecten, het liefst in zee met een partner met bewezen kennis en kunde. Dan is er een grote mate van zekerheid dat het project in kwaliteit, tijd en geld succesvol zal verlopen. BAM heeft dat veelzijdige vakmanschap.'
De focus ligt daarbij ook heel duidelijk op duurzaam bouwen voor toekomstige generaties. BAM wil haar CO2-, grondstoffen- en afvalvoetafdruk steeds verder verminderen en opdrachtgevers schaalbare duurzaamheidsoplossingen bieden. Dit lukt vooral door samen te werken met opdrachtgevers en partners. Zo zijn bij de Nieuwe sluis Terneuzen alle gesloopte materialen hergebruikt en is de sluisbediening energieneutraal.
Een sterk team
Het team zelf was eveneens een grote kracht voor de succesvolle bouw van het nieuwe sluiscomplex in Terneuzen. 'De manier waarop we als team met elkaar zijn omgegaan, was heel bijzonder', benadrukt Gerben. 'Er zijn nauwelijks onvertogen woorden gevallen, ondanks wijzigingen, bodemverontreiniging, obstakels in de grond, PFAS en coronarestricties op de piek van de werkzaamheden. Sterker nog, er was een enorme drive om elkaar te helpen en door te gaan. Echt teamwork, ondanks de voortdurende uitdagingen en verschillende organisaties waaruit de teamleden kwamen. Het was ook wat dat betreft een uniek project.'
De Nieuwe Sluis Terneuzen is op vrijdag 11 oktober 2024 officieel geopend door Koning Willem-Alexander en Koning Filip van België.
© Nieuwe Sluis Terneuzen - De nieuwe sluis is klaar, oktober 2024