Een mooier stukje Hilversum dankzij bijzondere spooronderdoorgang Alexiatunnel
Met de dubbellaagse spooronderdoorgang, de eerste in Nederland, is de Oosterengweg en reistijd op de ring van Hilversum aanzienlijk verbeterd. Wij bouwden dit onderdeel van de nieuwe Hoogwaardige Openbaar Vervoer (HOV)-verbinding in ‘t Gooi, vlak voor de voordeur van de omwonenden. Ondanks de enorme impact op de omgeving was er niets dan lof vanwege de hinderbeperking en het mooie eindresultaat.
Betere verbinding door unieke onderdoorgang
Op 3 augustus 2022 ging de dubbellaagse onderdoorgang open en kreeg het de naam Alexiatunnel. Door de spooronderdoorgang is een goede HOV-verbinding ontstaan vanaf de A27 naar station Hilversum CS. Ook is de verkeerssituatie in de Oosterengweg en daarmee de ring van Hilversum verbeterd. Auto’s, fietsers en voetgangers gaan op de Oosterengweg onder het spoor en de nieuwe busverbinding tussen Huizen en Hilversum door. De bovenste buis is voor fietsers en voetgangers en de onderste buis voor het autoverkeer. Daaronder is een kelder om regenwater bij flinke buien op te vangen. Het is de eerste dubbellaagse onderdoorgang die op deze manier (insitu-beton) in Nederland is gebouwd.
Marc Draak, projectleider bij BAM Infra Nederland
Krachten bundelen
Als opdrachtgever voor de HOV-verbinding werkte Provincie Noord-Holland met de gemeenten Huizen, Blaricum, Eemnes, Laren en Hilversum samen. ProRail, Rijkswaterstaat en Het Goois Natuurreservaat waren als beheerders intensief bij het project betrokken. Voor de werkzaamheden in Hilversum werkten Provincie Noord-Holland, Gemeente Hilversum en penvoerder ProRail met BAM samen.
Optimalisatie
‘De samenwerkende opdrachtgevers kozen voor een dubbellaagse oplossing, omdat er geen ruimte was om de tunnelbuizen naast elkaar te bouwen zonder de aangrenzende woningen te slopen’, vertelt Marc Draak, projectleider bij BAM Infra Nederland. ‘Als optimalisatie maakten we het gesloten deel van de onderste tunnelbuis iets korter dan in het basisontwerp. Daardoor konden we sneller bouwen met minder materialen, wat duurzamer is en kostenbesparingen opleverde. Ook met de planning dachten we mee. Zo besloten we samen met ProRail de onderste tunnelbuis een half jaar langer dicht te houden, zodat we de bovenste tunnelbuis sneller af konden krijgen. Dit was nodig, omdat de tijdelijke spooroverweg weg zou gaan, waardoor fietsers en voetgangers de andere kant van het spoor alleen via een omweg zouden kunnen bereiken wanneer de vertraging in het werk groter was. Dit voorkwamen we met deze gezamenlijk genomen maatregel waardoor we de overlast voor de omgeving konden beperken.’
Hoge kwaliteit
‘Architectenbureau PosadMaxwan stelden een sterk beeldkwaliteitsplan op. Een ingenieursbureau maakte op basis daarvan een referentieontwerp, dat wij vertaalden in een uitvoeringsontwerp’, vertelt David Vos, architect bij A&E Architecten, een onderdeel van BAM. ‘Door de onderdoorgang als een gebouw te beschouwen en niet als een civiele constructie, kreeg deze de hoge beeldkwaliteit en de mooie aansluiting op de Hilversumse architectuur.’
David noemt als voorbeeld de lichtgekleurde gebakken steen die rond de Alexiatunnel en in de wanden van de toeritten is gebruikt. ‘Door de verticale voegen tussen de bakstenen weg te laten, lijken ze langer, verwijzend naar het metselwerkgebruik van architect Dudok.’ De tunnelwanden zijn afgewerkt met aluminium kunstwerken, als winnend idee uit een prijsvraag voor omwonenden.
Voorbeeldproject
De lichte kleuren, de lage wanden van de toeritten en de ruime inval van daglicht geven de tunnel een mooie, vriendelijke en veilige uitstraling. Het prachtige eindresultaat werd in 2023 beloond met de Hilversumse Architectuurprijs. De jury waardeerde de gekozen oplossing, de kwaliteit van het ontwerp, de materiaalkeuze, de hoogwaardige afwerking en het hele ontwerp- en bouwproces. Het is een infrastructureel project dat bijdraagt aan gebiedsverbetering en ruimtelijke kwaliteit. Een voorbeeld voor volgende projecten, mede vanwege de open samenwerking, sterk omgevingsmanagement en de succesvolle hinderbeperking.
Duurzaam
Met de bouw van de onderdoorgang zijn ook op het gebied van duurzaamheid mooie stappen gezet. ‘De grond die vrijkwam, brachten we via een buizensysteem naar het ecoduct om daarvoor in te zetten. Dat scheelt zo’n 1.000 vrachtwagenritjes!’, vertelt Marc. ‘Ook deden we mee aan het onderzoek van ProRail naar de inzet van emissievrij materieel. Adviesbureau Goudappel legde de ervaringen met een elektrische krol, hoogwerkers, verrijkers en torenkranen vast om nieuwe inzichten te krijgen en de nieuwe kennis te delen. Een idee was de elektriciteit in de toekomst uit de spoorvoorzieningen van ProRail te halen. Dat is nog niet mogelijk, maar duurzaam bouwen hebben we met onze ervaringen en ideeën weer een stukje verder gebracht.’
Goede relatie met de omgeving
Als onderdeel van goed omgevingsmanagement pakten ProRail, Provincie Noord-Holland en BAM samen de omgevingscommunicatie op. Er kwam een informatiecentrum bij het werk en bijzondere bouwmomenten werden samen met de omwonenden gevierd. Het plan was ook om fysieke rondleidingen te verzorgen, maar die konden door coronarestricties niet doorgaan. ‘Wij gingen toen zelf rondleidingen filmen en op YouTube publiceren’, vertelt Marc. ‘Die werden echt veel bekeken, heel erg leuk! De informatievoorziening en de maatregelen zorgden voor minder overlast en een lagere hinderbeleving.’ Het project kreeg daardoor een hoge 9,5 als auditscore en won in 2020 de Bewuste Bouwers Trofee van Stichting Bewuste Bouwers.
Persoonlijk
‘Het succes van het project zit vooral in een slimme bouwmethode en goed omgevingsmanagement, samen met ProRail, de provincie en de gemeente’, legt Marc uit. ‘Onze omgevingsmanagers hebben de belangen van de omwonenden heel goed behartigd. Ze hielden intensief contact met hen, op een persoonlijke manier, maar we hebben ook veel maatregelen genomen. Zo hebben we rond de hele bouwplaats geluidreducerende bouwschuttingen geplaatst. De bewoners konden kiezen voor een doorkijkraam om de bouw te volgen. Dat was ook plezierig voor lichtinval, want soms stonden de schuttingen maar 80 cm van de woningen af.’
Betrokkenheid omwonenden
Zo kozen we bewust voor trillingsarme CSM-betonwanden voor de bouwkuip om verzakking of beschadiging van de omliggende woningen te voorkomen. De tijdelijke brug over de bouwkuip voorkwam een omweg voor fietsers en voetgangers en ook dat werd gewaardeerd. Verder kregen omwonenden een hotelovernachting aangeboden tijdens het nachtelijke inschuiven van het dek, om geen last te hebben van machinelawaai. ‘Daar is overigens weinig gebruik van gemaakt’, aldus Marc.
De omgeving was zeer betrokken bij de bouw van het unieke kunstwerk. Midden in de nacht stonden diverse bewoners voor het raam en voor het doorkijkvenster in de bouwschuttingen om te zien hoe het spoordek (de bovenkant van de tunnel) tijdens een treinvrije periode op de juiste plek werd gereden. Ook bezochten meer dan 4.000 bezoekers de jaarlijkse Dag van de Bouw.
