Xstream
Door klimaatverandering is het nodig de kribben in onze rivieren te verlagen. En dat is lastig bij de traditionele kribben. Daarom hebben wij flexibele kribben van Xstream geïntroduceerd. Die kun je gemakkelijk en zo vaak als je wilt aanpassen aan de waterstand. En tegelijkertijd bieden we planten en dieren een plek om te wonen of te schuilen.
Duurzaam rivieronderhoud
Kribben, de stenen 'dwarsliggers' in de rivier, zijn belangrijk bij de afvoer van water, ijs, grind en zand. Ze beheersen deze afvoer, houden de rivier en de oever op zijn plaats en de vaargeul op diepte. Deze kribben bestaan uit verschillende materialen, liggen er soms al honderden jaren en zijn lastig aan te passen. Maar een rivier is continu in beweging en vraagt voortdurend om actie en nieuwe oplossingen. Daarom hebben wij een innovatie bedacht voor duurzaam rivieronderhoud; flexibele kribben. Een flexibele krib bestaat uit een stapeling van Xstream blokken. Deze blokken hebben we op proef voor het eerst in een zoetwatersysteem als krib toegepast in de IJssel bij Kampen.
Een ‘inhaker’ van duurzaam beton
Dit zusje of broertje van het grote golfbrekerblok Xbloc is gemaakt van één soort materiaal, namelijk beton. Hiermee kunnen wij snel en gemakkelijk kribben bouwen en ook weer aanpassen door Xstream blokken erbij te leggen of eraf te halen. Omdat deze blokken slechts 33 cm hoog zijn en 27 kg wegen kunnen ze in grote hoeveelheden per boot aan- en afgevoerd worden. Met een mobiele kraan vanaf de boot plaatsen we deze blokken in de rivier. Net zoals het Xbloc haken de Xstream blokken goed in elkaar. En we kunnen deze flexibele kribben steiler bouwen dan traditionele kribben, waardoor minder materiaal nodig is.
Proef in de IJssel bij Kampen
Eind 2019 zijn wij de innovatieve proef met drie flexibele kribben in de IJssel bij Kampen gestart. Hiermee onderzoekt Rijkswaterstaat of die kribben de stroming en de visstand in de rivier verbeteren en of daardoor de baggerkosten omlaag kunnen. De proef zou oorspronkelijk 1 jaar duren, maar is verlengd.
Perfecte schuil- en voortplantingplaats voor leven tussen duurzaam beton
De vorm van en de poriën tussen de Xstream blokken (60%) zorgen ervoor dat we minder beton nodig hebben bij de productie. Ook doen we proeven met duurzaam en gerecycled ‘oud’ beton. Hierdoor is er minder energie nodig bij de productie en is de CO2-voetafdruk lager. De blokken produceren we in Nederland, waardoor vervuiling door winning en transport van traditionele materialen niet aan de orde is. Daarnaast werken we aan een verbetering van het ontwerp, zodat ze nog natuur inclusiever wordt. Door de holle ruimtes van de uit Xstream blokken opgebouwde krib kan water en zand (sediment) spoelen zonder dat de krib haar functie verliest. De holtes tussen de blokken en de daardoor enorme oppervlaktevergroting bieden leefruimte en ondergrond voor verschillende organismen. Ze profiteren daarbij optimaal van doorstroming, zuurstof, voedsel-, schuil-, en voortplantingsgelegenheden, waardoor als het ware een kunstmatig zoetwater-rif ontstaat.
We hebben kunnen vaststellen dat er inderdaad flinke begroeiing en leven op de Xstream blokken is. Riet vermeerdert zich, en pioniersplanten en mossen hechten zich aan de blokken. Daarnaast zijn de blokken volop gekoloniseerd door in het water levende organismen zoals de driehoeksmossel, zoetwaterspons, vlokreeft, ovale poelslak en waterplanten zoals waterpest en riet. Ook vissen vinden de Xstream blokken de perfecte plek om te schuilen voor roofvissen. En gezien de schuilplaatsen en het voedselaanbod voorzien de kribben in een uitermate geschikte locatie voor voortplanting en groei van vissenlarven.
We blijven de begroeiing en het leven op de blokken monitoren vanuit een onderzoeksprogramma.
Samen leren
In het voormalige onderhoudscontract Twentekanalen en IJsseldelta van Rijkswaterstaat was een Leerruimte ingebouwd. Dat is een instrument om innovatie in het rivierengebied te stimuleren. Aannemerscombinatie BAM/Van den Herik (als geselecteerde partij voor het onderhoudscontract Twentekanalen en IJsseldelta), Deltares en Rijkswaterstaat werkten binnen deze Leerruimte op gelijkwaardige voet samen aan toekomstbestendig duurzaam rivierbeheer. Deze proef in de IJssel bij Kampen is een vrucht van die samenwerking. In 2022 is deze pilot verlengd, waarbij BAM, Rijkswaterstaat, Van den Herik, Deltares, Aquatic Drones, Meteoor Beton en Beeliners zijn betrokken.
De voordelen van Xstream op een rij:
- Minder (vervuilende) materialen nodig.
- Minder CO2-uitstoot bij de grondstofwinning, transport en productie in vergelijking met traditionele kribben.
- Minder materiaal nodig dankzij de steile hoek van de opbouw van een flexibele krib en de hoge porositeit.
- Kleinere CO2-voetafdruk bij productie ten opzichte van traditioneel beton.
- De flexibele kribben Xstream zijn gemakkelijk en snel aanpasbaar door de eenvoud, het gewicht, transport en plaatsing van de blokken.
- Xstream biedt een veilige plaats voor planten en in het water levende organismen.
